Ayarlanabilen bölüntülü ölçü aletlerindendir. Uzunluk ölçülerini, iç çap, dış çap, derinlik ve kanal gibi mesafeleri ölçme işlemlerinde kullanılırlar. Dijital ve mekanik modelleri mevcuttur. Dijital olan kumpasları okumak kolay olup ekrandaki ölçüyü okumak yeterlidir. Mekanik modellerde ise verniye mevcuttur ve okumayı öğrenmek gerekir.




1/10 - 1/20 – 1/50 mm Verniye Bölüntülü Kumpaslar 

1/10 mm verniye bölüntülü kumpaslar



Bu kumpaslar cetvel üzerindeki milimetrik bölüntülerden 10 mm ve 10 mm’nin katlarının bir eksiği sürgü üzerinde 10 eşit parçaya bölünmesiyle 1/10 mm.lik verniye taksimatı elde edilmiştir. Resim deki kumpas cetveli üzerindeki 9mm lik kısım sürgü üzerinde 10 eşit parçaya bölünerek 1/10 mm.lik verniye taksimatlık kısım elde edilmiştir. Cetvel üzerindeki iki küçük çizgi aralığı 1mm dir. Sürgü üzerindeki iki küçük çizgi aralığı ise 9/10 = 0,9 mm.dir. Buna göre cetvel üzerindeki iki çizgi aralığı ile verniye bölüntüsündeki iki çizgi arasındaki fark 1-0,9 = 0,1 mm.dir 



1/20  mm verniye bölüntülü kumpaslar



Cetvel üzerindeki 19 mm lik kısım verniyer üzerinde 20 eşit parçaya bölünerek 1/20 lik verniye bölüntülü kumpas elde edilmiştir. Cetvel üzerindeki iki çizgi aralığı 1 mm dir. Verniye üzerindeki iki çizgi aralığı ise 19/20 = 0,95 mm olur. Kumpas çeneleri kapalı durumda iken cetvel ve verniyer sıfır çizgileri
çakışır durumdadır. Kumpas bu durumda iken cetvel üzerindeki birinci çizgi ile verniyer üzerindeki birinci çizgi arasındaki fark 1- 0,95 = 0,05 mm dir. Bu kumpasın ölçme hassasiyetidir. 



1/50 mm verniyeli bölüntülü kumpaslar 



Bu kumpaslarda cetvel üzerindeki milimetrik bölüntülerden 50 mm ve 50 mm nin katlarının bir eksiği sürgü üzerinde 50 eşit parçaya bölünerek elde edilirler.  Şekilde görülmekte olan kumpasta olduğu gibi cetvel üzerindeki 49 mm lik kısım sürgü üzerinde 50 eşit parçaya bölünerek 1/50 mm lik verniye taksimatı elde edilmiştir. Cetvel üzerindeki iki çizgi aralığı 1 mm dir, sürgü üzerinde iki çizgi aralığı ise 49/50 = 0,98 mm dir.
Kumpas çeneleri kapalı durumda iken cetvel ve verniye  sıfır çizgileri çakışır durumdadır. Kumpas bu durumda iken cetvel üzerindeki birinci çizgi ile verniye üzerindeki birinci çizgi arasındaki fark 1- 0,98 = 0,02 mm dir. Bu kumpasın ölçme hassasiyetidir. 



1/128˝ – 1/1000˝ Verniyeli Kumpaslar 

1/128˝ verniye bölüntülü kumpaslar



1/128˝  verniye  bölüntülü kumpas, ölçü cetveli 1˝ parmak ölçüsünün(1˝ölçüsü=25.4 mm’ dir) 16 eşit parçaya bölünmesiyle elde edilmiştir. Cetvel ölçü bölüntüsü üzerindeki 7/16” lık kısım sürgü üzerinde 8 eşit parçaya bölünmek suretiyle 1/128˝ verniye bölüntüsü elde edilmiştir.


 

1/1000˝ verniye bölüntülü kumpaslar



1/1000˝  verniye bölüntülü kumpas, ölçü cetveli 1˝ parmak ölçüsünün 40 eşit parçaya bölünmesiyle elde edilmiştir. Cetvel ölçü bölüntüsü üzerindeki 24 eşit bölüntü çizgisi sürgü üzerinde 25 eşit parçaya bölünmek suretiyle 0.001 parmak verniyer bölüntü elde edilmiştir. Bu değer kumpasın ölçebileceği en küçük değer ve hassasiyettir. 


Ölçünün okunuşu   6x0,025=0,150˝
                               2˝+ 0,150˝=2,150˝ 
                        2,150˝+0,002˝= 2,152˝ okunan ölçü 

KUMPASIN KISIMLARI



Aşağıdaki animasyonda fareyi tıklayarak adım adım animasyonu ilerletiyorsunuz ve size kumpas ile okuma işleminin nasıl yapıldığını gösteriyor.